Ngày 29/01/ Quý Mùi - 01/03/2003

Hôm trước tôi có nhắc, nghe tiếng trống thì toàn chúng bên Tăng cũng như bên Ni, phải dừng hết mọi thứ để lắng nghe bài kệ hô trống:

Ngày nay đã qua,

Mạng sống giảm dần,

Như cá cạn nước,

Có gì là vui.

Đại chúng phải luôn tinh tấn,

Như cứu lửa cháy đầu.

Chỉ nhớ vô thường,

Chớ có buông lung. 

Hồi trống đó như tiếng báo động. Tại sao gọi là báo động? Lâu nay chúng ta có bệnh giải đãi, lười trễ. Giải đãi làm cho đời tu mình không tiến, không vươn lên được, nên Phật dạy phải lấy tinh tấn trị giải đãi. Tinh tấn là pháp thiết yếu đánh thức mình cố gắng vươn lên. Muốn tinh tấn thì lấy thuốc gì để trị, để nhắc? Chỉ có bài thuốc vô thường mà hai hình ảnh trong bài kệ diễn tả rất hay. 

Hình ảnh thứ nhất là như cá ở dưới ao hồ. Tới mùa khô, mỗi ngày nắng qua là nước thấp xuống một phần. Nước thấp xuống dần thì sự khô cạn của cá gần kề, cái chết cũng sắp tới. Nhớ như vậy, để thấy một ngày qua tuổi thọ của chúng ta giảm đi một phần. Giống như cá dưới ao, nắng qua một ngày thì cạn nước một phần, dần dần nó sẽ chết khô. Đó là hình ảnh rất cụ thể cho thấy sự vô thường.

Hình ảnh thứ hai là nhớ vô thường đến gấp, cần cứu như lửa cháy đầu. Nếu có một tàn lửa rớt xuống đầu, người ta phủi lia lịa không chút chần chừ. Tại sao? Tại sợ cháy đầu. Cũng vậy, chúng ta tu mà chần chừ, ngày nay mệt quá để ngày mai hãy tu, như vậy không bao giờ tiến được. Phải nhớ cái chết đuổi gấp không còn bao lâu, cần cấp bách vận dụng hết sức tu chứ không lôi thôi. Nhà Phật mượn vô thường để đánh thức sự tinh tấn của chúng ta. Cuối bài kệ là đọc danh hiệu Bồ-tát Thường Tinh Tấn, để nhắc mình luôn nhớ cố gắng.

Như tôi đã 80 tuổi. Nếu cuối năm nay chết thì còn sống được bao nhiêu ngày? 365 ngày. Bây giờ qua hết 30 ngày rồi, còn có 335 ngày thôi. Rõ ràng qua một ngày là cái chết kề một bên, nên chúng ta phải quý tiếc từng chút thời gian, không thả trôi được. Nhờ quý tiếc mà mình cố gắng tu, nhờ cố gắng tu mới thoát khổ trầm luân sanh tử. Nhiều người không hiểu, nghĩ rằng cố gắng tu là tới giờ đi tụng kinh, lễ Phật, ngồi thiền vậy thôi, ngoài ra không biết ứng dụng làm sao nữa.

Thật hết sức rõ ràng! Phật đã chỉ thân này là vô thường, không ai giữ được hết, nhưng nơi nội tâm có hai phần. Một phần nội tâm sanh diệt và một phần nội tâm không sanh diệt. Nội tâm sanh diệt là tham, sân, si, mạn, nghi... nói theo thế gian là buồn thương, giận ghét, phải quấy, tốt xấu, hơn thua... Tâm sanh diệt mạnh thì nó sẽ dẫn mình đi trong luân hồi không dừng. Vì vậy Phật thường dạy chúng ta nên dè dặt cận tử nghiệp. Cận tử nghiệp là nghiệp giờ phút cuối, khi sắp tắt thở mà mình chợt nhớ thương ai hoặc giận ai thì nó dẫn mình đi tới đó để thọ nghiệp. Nên biết tâm buồn thương giận ghét sẽ chủ động dẫn mình đi luân hồi, rất nguy hiểm.

Cho nên chúng ta phải dẹp tâm sanh diệt bằng cách tụng kinh, ngồi thiền. Ngồi nghiêm trang tề chỉnh, dồn hết tâm lực nhìn thấy những niệm thương ghét dấy lên, bỏ đi để làm chủ nó. Làm chủ niệm sanh diệt rồi là làm chủ sanh tử. Nên ngồi thiền là giờ phút tối quan trọng để giữ quyền làm chủ cho mình. Nếu gần tắt thở, mình vẫn thản nhiên tự tại thì được thảnh thơi. Ngược lại, lúc ấy còn nhớ thương, buồn, giận... thì đi trong luân hồi không dứt.

Trên đời này ai không khỏi chết? Cái chết đã chực sẵn, chỉ có mình khéo tu giành lại quyền làm chủ. Ngồi yên lặng thấy từng tâm niệm tốt xấu dấy lên, buông bỏ cho nó tan mất để được yên tịnh, đó là giành quyền làm chủ. Việc tu hành gốc là để giải thoát sanh tử. Người đi trên đường giải thoát sanh tử là người siêu thoát. Siêu thoát ở chỗ người đời cứ lầm lũi đi trong sanh tử mà không hay, còn chúng ta biết được gốc của sanh tử, dẹp nó, vượt lên nó thì giải thoát sanh tử.

Người tu là người siêu xuất thế gian, siêu xuất ở chỗ mình làm chủ được tâm sanh diệt của chính mình, chứ không phải chỗ ăn chay hay tụng kinh giỏi. Muốn làm chủ thì phải ngồi thiền cho vững vàng, tỉnh sáng, chứ còn mơ mơ màng màng, làm sao làm chủ được. Hiểu vậy, mới thấy quý sự tu. Chúng ta vì biết mình trầm luân sanh tử liên tục không dừng, giờ đây muốn ra khỏi vòng lẩn quẩn đó nên mới tu. Cho nên giờ tu là giây phút tối quan trọng, phải đem hết sức lực để yên tu. Nếu không hiểu rõ bảo tu thì cứ bắt chân ngồi thiền, mà không biết ngồi để làm gì, kết quả ra sao. 

Tôi nhắc nhở người lớn tuổi tu theo người lớn tuổi, người trẻ tuổi tu theo người trẻ tuổi. Người trẻ tu cho có đạo lực rồi độ người, các vị lớn tuổi tu để làm chủ được mình, để thoát nghiệp sanh tử. Muốn được an ổn lâu dài ai cũng phải tiến tu, không được lơ là. Mong toàn chúng cố gắng tu hành, đừng bỏ sót ngày giờ nào.